VIỆT NAM NHÂN VẬT CHÍ VỰNG BIÊN
Do Sự vụ lệnh số 721 GD/VH/SVL, ngày 20 6 1962 của Ông Bộ Trưởng Quốc Gia Giáo Dục, một Ủy Ban gồm những vị sau đây được thành lập để khảo duyệt quyển « Việt Nam Nhân Vật Chí Vựng Biên » do Ô. Hồ đắc Hàm và Ô. Thái văn Kiểm biên soạn :
Ô. NGUYỄN KHẮC KHAM, Giám Đốc Nha Văn Khố và Thư Viện Quốc Gia, Chủ tịch.
Ô. BỬU CẦM, Chuyên viên Hán học Viện Khảo cổ, Giảng viên Đại Học Văn Khoa Saigon, Hội viên.
Ô. PHẠM VĂN DIÊU, Giảng viên Đại Học Văn Khoa Dalat, Thuyết trình viên.
Cô. TRỊNH THỊ YÊN, Giáo viên Nha Văn Hóa, Thư ký.
Do công văn số 14.418 GD/HV/NCGK ngày 1 9 62 và biên bản của Ủy Ban nói trên (được Ông Bộ Trưởng Quốc Gia Giáo Dục duyệt y ngày 31 8 62), Bộ Quốc Gia Giáo Dục đã chấp thuận cho Nha Văn Hóa xuất bản trong tập san « Văn Hóa Tùng Thư » quyển VIỆT NAM NHÂN VẬT CHÍ VỰNG BIÊN.
***
PHI LỘ
Trên đường tìm hiểu Đất Nước, chúng tôi nhận thấy có nhiệm vụ phổ biến những tinh hoa của Dân Tộc, không ngoài mục đích nâng cao trình độ văn hóa của đại chúng, kích thích lòng yêu nước thương nòi và phát huy uy tín Quốc Gia đối với các dân tộc khác trên thế giới.
Trên lập trường ấy, chúng tôi rất lấy làm hân hạnh cho xuất bản quyển : « VIỆT NAM NHÂN VẬT CHÍ VỰNG BIÊN » của hai học giả Hồ Đắc Hàm và Thái Văn Kiểm, đã dày công sưu tầm, tra cứu các sử sách xưa để thu thập và xếp đặt tiểu truyện và công nghiệp các danh nhân liệt nữ Việt Nam, theo thứ tự a, b, c và theo quan niệm « Cái quan luận định » (Đậy nắp rồi mới xét định giá trị).
Sở dĩ chúng tôi đã không ngần ngại làm việc này, mặc dầu với những phương tiện rất eo hẹp, là vì chúng tôi đồng quan niệm với người xưa rằng : « Dĩ cổ vi giám » (Lấy việc xưa làm gương), « Vô cổ bất thành kim » (Không có xưa làm gì có nay) và chúng tôi cũng tán thành lời nói bất hủ của triết gia Auguste Comte : « Người chết coi quản người sống » (Les morts gouvernent les vivants).
Sau hết, chúng tôi thành thật mong ước lời phê bình chỉ giáo của liệt vị độc giả trong nước và hải ngoại để hoàn thiện kỳ tái bản.
Saigon, Thu Nhâm Dần (1962)
Tòa soạn Văn Hóa Tùng Thư
***
LỜI DẪN
Muốn biết việc xưa, nên xem truyện cổ. Xem truyện cổ để hiểu cách xử thế, hành sự của người xưa, suy luận và rút kinh nghiệm để xử sự trong thời nay.
Vì lẽ đó mà ông Phó Duyệt đã khuyên vua Cao Tôn nhà Thương : « Người ta cần nghe biết cho được nhiều, để lập sự nghiệp ; muốn vậy phải học những lời dạy của người xưa ; nếu không noi theo xưa, cứ tự ý làm, mà được vĩnh viễn trên đời, thì Duyệt này chưa từng nghe vậy ! » (Nhân cầu đa văn, thì duy kiến sự, học vu cổ huấn nãi hữu hoạch ; sự bất sư cổ, dĩ khắc vĩnh thế, phỉ Duyệt du văn !) (Kinh Thư).
Tiếp lời ông Phó Duyệt, đức Khổng Tử cũng có nói : « Ta sinh ra không phải tự nhiên mà biết được mọi việc, trái lại phải ham học người xưa, siêng năng tìm tòi đó vậy ». (Ngã phi sinh nhi tri chi giả, hiếu cổ mẫn dĩ cầu chi giả dã).
Nước ta lập quốc từ đời Hồng Bàng tới nay đã mấy chục thế kỷ ; trong khoảng thời gian đó, các nhà chép sử đã biên theo từng thời đại những việc hưng vong thành bại, những điều đắc thất thị phi, thảy thảy đều có ghi chép rõ ràng.
Song các pho sách ấy đều biên soạn bằng chữ Hán, ngày nay khó đem ra phổ biến, vì rằng chữ Hán mất tính cách thông dụng như ngày xưa, và do đó những tài liệu quý báu của ta lần hồi có thể bị chìm đắm trong sự lãng quên.
Chúng tôi là đôi bạn vong niên cùng đi trên đường tìm hiểu và phát huy những tinh hoa của dân tộc, đã không ngần ngại bắt tay vào việc thu thập tra cứu các pho sách sử chữ Hán và đem dịch lần ra Việt ngữ, để cho đồng bào trong nước và ở hải ngoại ai nấy đều có thể làm bạn với người xưa, đã có công gây dựng nên cơ đồ sự nghiệp quang vinh để chúng ta cùng thọ hưởng.
Chúng tôi quan niệm với Ernest Renan rằng tìm hiểu những nhân vật xưa, chính là điều kiện tất yếu để tiến bộ, là vì : « những người thật là tiến bộ, khởi điểm bằng sự kính trọng dĩ vãng ». (Les vrais hommes de progrès sont ceux qui ont pour point de départ un respect profond du passé).
Lại nữa, lòng yêu nước chân chính không phải chỉ biết yêu đất nước mà phải biết yêu dĩ vãng, biết kính trọng những thế hệ đã đến trước, như Fustel de Coulanges đã nói : « Le véritable patriotisme n’est pas seulement l’amour du sol, c’est encore l’amour du passé, c’est le respect pour les générations qui nous ont précédés ».
Chính vì quan niệm như vậy mà chúng tôi đã khởi công bằng cách lựa chọn một số danh nhân liệt nữ mà tiểu truyện và công nghiệp có ghi chép trong các bộ sử sách chính yếu, như :
Đại Việt Sử Ký của Ngô Sĩ Liên,
Khâm Định Việt Sử của Quốc Sử Quán,
Đại Nam Thực Lục của Quốc Sử Quán,
Đại Nam Liệt Truyện của Quốc Sử Quán,
Đại Nam Nhất Thống Chí của Cao Xuân Dục,
Quốc Triều Chánh Biên của Cao Xuân Dục,
Ô Châu Cận Lục của Dương Văn An,
Phủ Biên Tạp Lục của Lê Quý Đôn,
Gia Định Thông Chí của Trịnh Hoài Đức,
v.v…
…để biên soạn thành một cuốn lấy tên là : VIỆT NAM NHÂN VẬT CHÍ VỰNG BIÊN lục kê các nhân vật theo thuận tự a, b, c, để cho dễ tìm kiếm.
Ngoài ra, nếu trong « Việt Sử Tổng Vịnh » của vua Tự Đức có vịnh đến các nhân vật thì thi vịnh ấy được phiên ra Việt âm, rồi dịch ra Việt văn, theo thể thơ, hay là trong « Đại Nam Quốc Sử Diễn Ca » của Phạm Đình Toái có diễn đến thì cũng trích đăng vào, để đọc cho vui tai và dễ nhớ.
Quyển Tự Vựng này ra đời trong những điều kiện thiếu thốn, chắc thế nào cũng có nhiều sơ sót, nhất là về các nhân vật của thời kỳ cận đại, mà chúng tôi đang thu thập tài liệu để biên soạn một cuốn thứ hai sẽ xuất bản sau.
Vậy kính mong chư vị độc giả lượng thứ và vui lòng chỉ giáo để hoàn thiện kỳ tái bản.
Saigon, Mạnh Xuân Nhâm Dần (1962)
HỒ ĐẮC HÀM và THÁI VĂN KIỂM
Do Sự vụ lệnh số 721 GD/VH/SVL, ngày 20 6 1962 của Ông Bộ Trưởng Quốc Gia Giáo Dục, một Ủy Ban gồm những vị sau đây được thành lập để khảo duyệt quyển « Việt Nam Nhân Vật Chí Vựng Biên » do Ô. Hồ đắc Hàm và Ô. Thái văn Kiểm biên soạn :
Ô. NGUYỄN KHẮC KHAM, Giám Đốc Nha Văn Khố và Thư Viện Quốc Gia, Chủ tịch.
Ô. BỬU CẦM, Chuyên viên Hán học Viện Khảo cổ, Giảng viên Đại Học Văn Khoa Saigon, Hội viên.
Ô. PHẠM VĂN DIÊU, Giảng viên Đại Học Văn Khoa Dalat, Thuyết trình viên.
Cô. TRỊNH THỊ YÊN, Giáo viên Nha Văn Hóa, Thư ký.
Do công văn số 14.418 GD/HV/NCGK ngày 1 9 62 và biên bản của Ủy Ban nói trên (được Ông Bộ Trưởng Quốc Gia Giáo Dục duyệt y ngày 31 8 62), Bộ Quốc Gia Giáo Dục đã chấp thuận cho Nha Văn Hóa xuất bản trong tập san « Văn Hóa Tùng Thư » quyển VIỆT NAM NHÂN VẬT CHÍ VỰNG BIÊN.
***
PHI LỘ
Trên đường tìm hiểu Đất Nước, chúng tôi nhận thấy có nhiệm vụ phổ biến những tinh hoa của Dân Tộc, không ngoài mục đích nâng cao trình độ văn hóa của đại chúng, kích thích lòng yêu nước thương nòi và phát huy uy tín Quốc Gia đối với các dân tộc khác trên thế giới.
Trên lập trường ấy, chúng tôi rất lấy làm hân hạnh cho xuất bản quyển : « VIỆT NAM NHÂN VẬT CHÍ VỰNG BIÊN » của hai học giả Hồ Đắc Hàm và Thái Văn Kiểm, đã dày công sưu tầm, tra cứu các sử sách xưa để thu thập và xếp đặt tiểu truyện và công nghiệp các danh nhân liệt nữ Việt Nam, theo thứ tự a, b, c và theo quan niệm « Cái quan luận định » (Đậy nắp rồi mới xét định giá trị).
Sở dĩ chúng tôi đã không ngần ngại làm việc này, mặc dầu với những phương tiện rất eo hẹp, là vì chúng tôi đồng quan niệm với người xưa rằng : « Dĩ cổ vi giám » (Lấy việc xưa làm gương), « Vô cổ bất thành kim » (Không có xưa làm gì có nay) và chúng tôi cũng tán thành lời nói bất hủ của triết gia Auguste Comte : « Người chết coi quản người sống » (Les morts gouvernent les vivants).
Sau hết, chúng tôi thành thật mong ước lời phê bình chỉ giáo của liệt vị độc giả trong nước và hải ngoại để hoàn thiện kỳ tái bản.
Saigon, Thu Nhâm Dần (1962)
Tòa soạn Văn Hóa Tùng Thư
***
LỜI DẪN
Muốn biết việc xưa, nên xem truyện cổ. Xem truyện cổ để hiểu cách xử thế, hành sự của người xưa, suy luận và rút kinh nghiệm để xử sự trong thời nay.
Vì lẽ đó mà ông Phó Duyệt đã khuyên vua Cao Tôn nhà Thương : « Người ta cần nghe biết cho được nhiều, để lập sự nghiệp ; muốn vậy phải học những lời dạy của người xưa ; nếu không noi theo xưa, cứ tự ý làm, mà được vĩnh viễn trên đời, thì Duyệt này chưa từng nghe vậy ! » (Nhân cầu đa văn, thì duy kiến sự, học vu cổ huấn nãi hữu hoạch ; sự bất sư cổ, dĩ khắc vĩnh thế, phỉ Duyệt du văn !) (Kinh Thư).
Tiếp lời ông Phó Duyệt, đức Khổng Tử cũng có nói : « Ta sinh ra không phải tự nhiên mà biết được mọi việc, trái lại phải ham học người xưa, siêng năng tìm tòi đó vậy ». (Ngã phi sinh nhi tri chi giả, hiếu cổ mẫn dĩ cầu chi giả dã).
Nước ta lập quốc từ đời Hồng Bàng tới nay đã mấy chục thế kỷ ; trong khoảng thời gian đó, các nhà chép sử đã biên theo từng thời đại những việc hưng vong thành bại, những điều đắc thất thị phi, thảy thảy đều có ghi chép rõ ràng.
Song các pho sách ấy đều biên soạn bằng chữ Hán, ngày nay khó đem ra phổ biến, vì rằng chữ Hán mất tính cách thông dụng như ngày xưa, và do đó những tài liệu quý báu của ta lần hồi có thể bị chìm đắm trong sự lãng quên.
Chúng tôi là đôi bạn vong niên cùng đi trên đường tìm hiểu và phát huy những tinh hoa của dân tộc, đã không ngần ngại bắt tay vào việc thu thập tra cứu các pho sách sử chữ Hán và đem dịch lần ra Việt ngữ, để cho đồng bào trong nước và ở hải ngoại ai nấy đều có thể làm bạn với người xưa, đã có công gây dựng nên cơ đồ sự nghiệp quang vinh để chúng ta cùng thọ hưởng.
Chúng tôi quan niệm với Ernest Renan rằng tìm hiểu những nhân vật xưa, chính là điều kiện tất yếu để tiến bộ, là vì : « những người thật là tiến bộ, khởi điểm bằng sự kính trọng dĩ vãng ». (Les vrais hommes de progrès sont ceux qui ont pour point de départ un respect profond du passé).
Lại nữa, lòng yêu nước chân chính không phải chỉ biết yêu đất nước mà phải biết yêu dĩ vãng, biết kính trọng những thế hệ đã đến trước, như Fustel de Coulanges đã nói : « Le véritable patriotisme n’est pas seulement l’amour du sol, c’est encore l’amour du passé, c’est le respect pour les générations qui nous ont précédés ».
Chính vì quan niệm như vậy mà chúng tôi đã khởi công bằng cách lựa chọn một số danh nhân liệt nữ mà tiểu truyện và công nghiệp có ghi chép trong các bộ sử sách chính yếu, như :
Đại Việt Sử Ký của Ngô Sĩ Liên,
Khâm Định Việt Sử của Quốc Sử Quán,
Đại Nam Thực Lục của Quốc Sử Quán,
Đại Nam Liệt Truyện của Quốc Sử Quán,
Đại Nam Nhất Thống Chí của Cao Xuân Dục,
Quốc Triều Chánh Biên của Cao Xuân Dục,
Ô Châu Cận Lục của Dương Văn An,
Phủ Biên Tạp Lục của Lê Quý Đôn,
Gia Định Thông Chí của Trịnh Hoài Đức,
v.v…
…để biên soạn thành một cuốn lấy tên là : VIỆT NAM NHÂN VẬT CHÍ VỰNG BIÊN lục kê các nhân vật theo thuận tự a, b, c, để cho dễ tìm kiếm.
Ngoài ra, nếu trong « Việt Sử Tổng Vịnh » của vua Tự Đức có vịnh đến các nhân vật thì thi vịnh ấy được phiên ra Việt âm, rồi dịch ra Việt văn, theo thể thơ, hay là trong « Đại Nam Quốc Sử Diễn Ca » của Phạm Đình Toái có diễn đến thì cũng trích đăng vào, để đọc cho vui tai và dễ nhớ.
Quyển Tự Vựng này ra đời trong những điều kiện thiếu thốn, chắc thế nào cũng có nhiều sơ sót, nhất là về các nhân vật của thời kỳ cận đại, mà chúng tôi đang thu thập tài liệu để biên soạn một cuốn thứ hai sẽ xuất bản sau.
Vậy kính mong chư vị độc giả lượng thứ và vui lòng chỉ giáo để hoàn thiện kỳ tái bản.
Saigon, Mạnh Xuân Nhâm Dần (1962)
HỒ ĐẮC HÀM và THÁI VĂN KIỂM
