Dòng sông Mê Công bắt nguồn từ cao nguyên Tây Tạng nối liền 6 quốc gia Trung Quốc, Mianma, Thái Lan, Lào, Campuchia và Việt Nam. Với khoảng hơn 4.900 km chiều dài, con sông quốc tế này tạo ra những sinh cảnh độc đáo, các hệ sinh thái giàu có và nhiều vùng châu thổ phì nhiêu. Theo Tổ chức quốc tế về Bảo tồn thiên nhiên (World Wide Fund For Nature - WWF), khu vực Mê Công mở rộng, được mệnh danh là “bát cơm” của châu Á, cung cấp sinh kế và nguồn dinh dưỡng cho khoảng 80% trong số 300 triệu dân sống ở khu vực này. Con sông tràn ngập sự đa dạng sinh học; từ năm 1997 đến 2014, trung bình cứ mỗi tuần các nhà nghiên cứu phát hiện ra khoảng ba loài sinh vật mới. Cho đến cuối thế kỷ XX, sông Mê Công là một trong những dòng sông lớn cuối cùng trên trái đất không bị chặn dòng trên hầu hết toàn bộ chiều dài của sông và còn giữ được nhiều nét nguyên vẹn do chưa bị ngăn đập trên phần lớn dòng chảy.

Sự sôi động của lưu vực sông Mê Công bắt đầu từ những năm cuối thế kỷ XX. Các nền kinh tế mới nổi trong khu vực và một Trung Quốc đang trỗi dậy đúng trước nhu cầu lớn về năng lượng phục vụ mục tiêu tăng trưởng nhanh đã đưa thủy điện trở thành tâm điểm trong các chiến lược đầu tư mới của cả chính phủ và khu vực tư nhân. Bên cạnh đó, gia tăng dân số trong lưu vực và biến động giá cả lương thực những năm gần đây đã thúc đẩy các quốc gia đầu tư mạnh mẽ hơn cho cơ sở hạ tầng, phục vụ phát triển và mở rộng sản xuất nông nghiệp. Dòng sông quốc tế này đang chứng kiến xu thế cạnh tranh trong việc sử dụng nguồn nước của mỗi quốc gia nhằm phục vụ nhu cầu phát triển của riêng mình, đi đôi với những hậu quả và thách thức tiềm tàng cho các quốc gia khác.

Câu chuyện thủy điện trên dòng chính Mê Công dường như mới chỉ là những chi tiết bề nổi của bức tranh phát triển đầy phức tạp của Tiểu vùng sông Mê Công, vốn chứa đựng những động cơ và cạnh tranh lợi ích không chỉ của những quốc gia trong lưu vực mà cả các bên liên quan khác. Cuốn sách Việt Nam trong Tiểu vùng sông Mê Công - Cho một dòng sông phát triển bền vững do Vũ Đức Liêm và Ninh Xuân Thao đồng chủ biên tổng hợp những thông tin cơ bản xung quanh câu chuyện thủy điện trên dòng Mê Công và lợi ích cũng như thiệt hại của các bên liên quan, đặc biệt là hàng triệu người nghèo sống dựa vào nguồn tài nguyên phong phú của con sông này.

Xuôi dòng Mê Công, cuốn sách ghi lại hành trình lịch sử của các quốc gia trong Tiểu vùng sông Mê Công, cung cấp cho độc giả bức tranh đa dạng về quá khứ của các tộc người, xã hội và quốc gia trong khu vực. Không ở đâu mà các truyền thống quá khứ vẫn ảnh hưởng sâu đậm lên tương quan hiện tại của các giao kết khu vực như ở Tiểu vùng sông Mê Công. Là một quốc gia cuối nguồn con sông này, Việt Nam đang đứng trước nguy cơ phải gánh chịu nhiều tác động to lớn chưa thể lường trước từ các chương trình, dự án phát triển trên dòng chính ở phía thượng nguồn. Trước tác động từ kịch bản phát triển của các quốc gia láng giềng, cuốn sách đề xuất một số giải pháp cho Việt Nam nhằm ứng phó với tác động của biến đổi khí hậu và quản lý tài nguyên thiên nhiên mà trọng tâm cụ thể là nước, đầm lầy, rừng; phát triển du lịch; thúc đẩy hợp tác tiểu vùng thông qua các tổ chức khu vực; sử dụng hợp lý các công cụ đầu tư và hỗ trợ phát triển.

Xin giới thiệu cuốn sách cùng bạn đọc.

Tháng 12 năm 2021
NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT